ရခိုင္စာပီအကၡရာတိထဲမာ ရေကာက္(ရ) ေရ အေရးပါဆံုး အကၡရာျဖစ္ေတလို႔ ေျပာေက မွားဖို႔မထင္ပါ။အကြ်န္ရို႕ဧ့ လူမ်ိဳးျဖစ္ေတ ‘ရခိုင္’ နန္႕ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ရာျဖစ္ေတ ‘ဘုရား’
ကို ရီးသားေျပာဆိုရာမာ ရေကာက္ မပါေက မၿပီးေရပိုင္ အကြ်န္ရို႕ဧ့ ယဥ္ေက်းမွဳအသက္
သြီးေၾကာျဖစ္ေတ ရခိုင္စာပီကို ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ေတနီရာမာ ရေကာက္(ရ) ေရအေရး
ပါဆံုးအကၡရာျဖစ္ေတ။ ရခိုင္ဘာသာစကားတိေပ်ာက္ကြယ္မလားေအာင္ ရေကာက္(ရ)
က က်ားကန္လို႔ ပီးထားေရ။
ရခိုင္အကၡရာစဥ္ ဇာယားထဲမာ ယနန္႔ရ ေရ တတက္ကပ္ပနာ ဟိနီေကေလ့ စကားေျပာ
ကတ္ေတခါထိုးအထက္ထက္ကပင္ ယသံ နန္႔ ရသံ ကို အလံုးကြဲေအာင္ေျပာကတ္ေတ။
ယင္းရို႕နန္႔ ဆက္စပ္နီေရ အပင့္၊အရစ္တိကိုေလ့ ပီပီျပင္ျပင္ေျပာကတ္စြာကို တြိရေရ။ေဒ
သိယစကားတိကို ေလ့လာၾကည့္ေကရေကာက္နန္႔ တျခားအကၡရာတခ်ိဳ႕အသံခ်င္းဆက္
ႏြယ္မွဳဟိေရပိုင္ ယနန္႔ တျခားအကၡရာတခ်ိဳ႕အသံခ်င္းဆက္ႏြယ္မွဳဟိေကေလ့ ရနန္႔ယ
ကား အသံခ်င္းဆက္ႏြယ္မွဳကင္းစြာကို တြိရေရ။ ယင္းအတြက္နန္႔ေလ့ကြ်န္သက္တမ္း ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ရာေက်ာ္ၾကာလားသည့္တိုင္ ရခိုင္စကားတိကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြာ ျဖစ္ေတ။
ရခိုင္စာပီသုေတသီ ဆရာႀကီးေမာင္ဗသိန္းဧ့ သုေတသနျပဳခ်က္အရ ရေကာက္အသံုး(၇၈)
မ်ိဳးဟိစြာကို သိရေရ။ လူထုဆက္သြယ္ေရးစနစ္တိ ဒုံးသီးေလာက္လ်င္လာေရ ဧနိ႔ေခတ္မာ
ဗမာစကားကို အယင္ထက္အေျပာမ်ားလာကတ္ရေရအတြက္ေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္း၊ ဗမာ
ေတးျခင္း၊ဗမာဗြီဒီယို အစဟိေရဘာသာစကားနန္႔သက္ဆိုင္ေရ ရုပ္သံပိုင္းဆိုင္ရာ လႊမ္းမိုး
မွဳမ်ားလာစြာကတစ္ေၾကာင္း ရသံတခ်ိဳ႕ေရ ယသံအျဖစ္ေဖာက္ျပန္အၿခီယိုင္လာပါေရ။ ယင္း
အၿခီယိုင္လာေရ ရသံတိကို စာပီနန္႔အႏုပညာသမားရို႕ကရသံနန္႔ ယသံ မတူေအာင္ အေရး
တစိုက္တည့္မတ္က်ားကန္ပီးမွဳ အားနည္းေရအတြက္ မ်ိဳးဆက္သစ္ရခိုင္တိက ရခိုင္ရသံတခ်ိဳ႕
ဧ့ေဖာက္ျပန္လာေရ ယသံကို ပင္မရခိုင္စကားသံအျဖစ္ အထင္မွားလားျခင္းကို စိတ္ဆင္းရဲ
ႀကီးစြာျမင္တြိရပါေရ။ရခိုင္စာပီကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးသူတိကရာ မထိန္းသိမ္းပါေက ရွိ(အရွိဖက္)၊ရွီး
(ရွီးေခတ္)၊ရင္(ငါးအိုးရင္)၊ ရွား(ထင္ရွား)၊ရွဳ(ၾကည့္ရွဳ)၊ရွဴး(မီးရွဴး)၊ရႊီ(ရႊီတူပန္း)၊ရႊင္(ေပ်ာ္ရႊင္) အ
စဟိေရ ရခိုင္ရသံတိစြာ သင္ခါရ တရားေအာက္မာ မၾကာခင္ေပ်ာက္လားႏိုင္ေရ။ ရေကာက္
နန္႔ ဆက္ႏြယ္နီေရ ရရစ္သံတခ်ိဳ႕ေလ့ေသာ့ ယပင့္သံဖက္ကို အၿခီယိုင္လာပနာ တခ်ိဳ႕ရသံတိ
က်ခါ အသံုးးနည္းလာေရအတြက္ ယွားပါးရခိုင္စကားတိျဖစ္လာပါလတ္ေတ။တခ်ိဳ႕ရခိုင္ရသံတိ
ဆိုေက ယသံဖက္ကို အၿခီမယိုင္ဘဲနန္႔ လသံ(လဧ့အသံ)ဖက္ကို အၿခီယိုင္လာစြာတြိရေရ။ဧအ
ေၾကာင္းရင္းကို စီးစစ္ၾကည့္ေရအခါမာေလ့ ဗမာစာပီနန္႔ဘာသာစကားဧ့ ပေရာဂတိရာျဖစ္နီ
ျပန္ေရ။စာပီအဂၤါရပ္တိနန္႔ ကိုက္ညီေအာင္ ဗမာစာပီမာ ရေကာက္ကို ထည့္သြင္းပနာ ျပဌာန္း
ထားေကေလ့ နိ႔စဥ္သံုးစြဲေျပာဆိုကတ္ေတ ဗမာစကားတိမာကား ရသံ(ရေကာက္ဧ့အသံ)ကို အတြိရယွားေရ။ မသံုးမျဖစ္သံုးရေရ ပါဠိစကားတခ်ိဳ႕ေလာက္ကိုရာ ရသံနန္႔ဖတ္ပနာ က်န္ေရ ရေကာက္နန္႔ပတ္သက္ေတ အရီးအသားတိကို လသံ(လဧ့အသံ)နန္႔ ေျပာကတ္စြာကို တြိရေရ။ပါဠိစကားက မြီးစပ္ယူထားေရ တိရိ စ ၦာန္ ကို တလိတ္ဆန္ လို႔ေျပာကတ္ပနာ၊ ေရဒီယို၊ ကာရာအိုေက အစဟိေရ အဂၤလိပ္ပါးကမြီးစပ္စကားတိကိုေလ့ ေလဒီယို၊ ကာလာအိုေက လို႔ ေျပာကတ္စြာတိ တြိရေရ။ ယင္းအတြက္နန္႔ေလ့ ဗမာတိကြ်န္ျပဳခံ အကြ်န္ရို႕ရခိုင္လူမ်ိဳးတိမာ ဗမာတိပါးကမြီးစပ္ယူထားေရစကားျဖစ္ေတ ‘လြတ္လပ္ေရး’ ကအစျပဳပနာ ရခိုင္ရသံတိစြာ
ဗမာတိက လသံဆိုေက လသံ၊ဗမာတိက ယသံဆိုေက ယသံ ဆိုၿပီးေက ဗမာဘာသာစကား
ေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုက္ပါနီစြာတြိရေရ။
ယင္းရေကာက္အသံုးတိထဲက အေျပာဖက္မာ မဆိုစေလာက္ေခ်ရာက်န္ပနာ အရီးဖက္ကို လံုးဝလိုက္မပါေရ ရသံတစ္ခုက ‘ရို႕’ ျဖစ္ေတ။ ‘ရို႕’ ကို မင္းရို႕၊ငါရို႕၊အကြ်န္ရို႕ စသည္ျဖင့္ သံုး
ကတ္ေတပိုင္ မဟုတ္လို႔၊ဇာျဖစ္ရို႕၊လားဖို႔ရို႕ ဆိုပနာ ေျပာခကတ္စြာတိတြိရေရ။ ပလက္ဝနယ္
နန္႔ စစ္တေကာင္း ေတာင္တန္း ေဒသဖက္တိမာ ေဒ ရအသံုးကို အဂုထက္ထိတြိနီရသိ့ေရ။ ေယ
ေကေလ့ ‘လို႔’ ကို အသံုးမ်ားလာစြာကတစ္ေၾကာင္း၊ရို႕နန္႔ လို႔ ကြဲျပားစီခ်င္ေရ ဆင္ၿခီဆင္လက္
တိကတစ္ေၾကာင္း ယင္း ရသံစြာသခၤ ါရတရားကို မ်က္ေမွာက္ျပဳလားရစြာျဖစ္ေတ။ တျခားရ
အသံုးတိျဖစ္ေတ ရႊ(ရႊတိုက္) ၊ရြင့္(ရြင့္ျပာသတ္္) ၊ရႊင့္(စပါးရႊင့္) ၊ရြတ္(ခြင့္ရြတ္)၊ ရြန္(ရြန္ဆြဲပြဲ)၊
ရြန္း(ႀကိဳးရြန္း)၊ ရႊဲ(ယိုင္းရႊဲ) အစဟိေရေဝါဟာရတိစြာ ရခိုင္တခ်ိဳ႕ဧ့ပစ(ပါးစပ္)နန္႔ လက္ကျမင္း
ကတ္မွဳေၾကာင့္ လႊတိုက္၊ လြင့္ျပာသတ္၊ စပါးလႊင့္၊ခြင့္လႊတ္၊ လြန္ဆြဲပြဲ၊ ႀကိဳးလြန္း၊ ယိုင္းလႊဲ ဆိုပနာ ေျပာင္းလဲလာပါေရ။ ယင္းပိုင္ ရခိုင္ဘာသာစကားတိေျပာင္းလဲလာစြာေရ ေဖာက္ျပန္ရာကစစြာ ျဖစ္ေတအတြက္နန္႔ စလို႔ေဖာက္ျပန္ေလာက္ကပင္ ဆန္႔က်င္ပနာ ရခိုင္စာပီနန္႔ ဘာသာစကား
ကိုထိန္းသိမ္းကယ္တင္ကတ္ပါ။
ရသံတိေရ ထိန္းသိမ္းေျပာဆိုျခင္းေရ ရခိုင္စာပီကို လက္တြိက်က်ခ်စ္ျခင္းျဖစ္ေတ။ ရသံကိုေျပာ
ဆိုရခက္ေတအသံျဖစ္ အကြ်န္ယူဆမိပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႔ေလးဆိုေက ရခိုင္စာပီျဖစ္စဥ္တိထဲမာ အ
သိအမွတ္ျပဳမွဳမဟိေကေလ့ ရွီးအထက္ထက္ကပင္ ရသံတခ်ိဳ႕ကို ဝသံ(ဝဧ့အသံ)နန္႔ ေျပာကတ္
စြာကိုတြိရေရ။ ရြာသား ကို ဝါသား၊ ေရာစပ္ ကို ေဝါစပ္၊ ရင္ခြင္ ကို ဝင္ခြင္၊ ဆံေတာ္ရွင္ ကို ဆံဒ
ဝင္၊ ငါးသူရဲ ကို ငသဝဲ၊ ရီတြက္ ကို ဝီတြက္၊ စာရီး ကို စာဝီး၊ရႊီတစ္ရြဲ ကို ရႊီတစ္ဝဲ၊ ရြံယွာ ကို ဝံယွာ
၊ထရံတစ္ရႊား ကို ထရံတစ္ဝွါး၊ တိုးရြိ ကို တိုးဝိ ဆိုၿပီးေက ေျပာဆိုမွဳတိဟိေရပိုင္ ေျပာ ကို ေပါ လို႔ ေျပာဆိုမွဳတိေရ ဝတီေလးရပ္နီရာအႏွံ ့မာဟိနီပါေရ။ ဆံေတာ္ရွင္၊ ငါးသူရဲနန္႔ စာရီး ဆိုေရ ေဝါ
ဟာရတိေရ ဝသံအျဖစ္မေျပာင္းလဲခင္မာ ဆံဒရႊင္၊ ငသရြဲ၊ စာရြီး ဆိုၿပီးေက ၾကားမာ ရြ(ရေကာက္
ဝဆြဲ) သံ တဆင့္ေျပာင္းလဲခေၾကာင္းတြိရေရ။ ဧစကားတိေရ မိရိုးဖလာ ရခိုင္စကားတိျဖစ္ေတအ
တြက္ အသိအမွတ္ျပဳဖို႔ လိုအပ္ေတပိုင္ အရီးဖက္မာက်ခါ မူလအရီးအသားျဖစ္ေတ ရသံနန္႔ရာ ရီး
သားသင့္ေရ။ေယမွေလ့ အကြ်န္ရို႕လားနီကတ္ေတ ရခိုင္စာပီပန္းတိုင္ကို အလ်င္ေရာက္ပါလိေမ။
ရခိုင္ရသံတခ်ိဳ႕ကို ဝသံနန္႔ ေျပာဆိုကတ္ေတပိုင္ ရသံနန္႔ ေျပာဆိုကတ္ေတ ဝအရီးအသားတခ်ိဳ႕
ေလ့ ဟိနီေရ။ ဝါးလံုး ကို ရလံုး၊ ဝါးပိုင္း ကုိ ရပိုင္း၊ ဝါးျခမ္း ကို (ရျခမ္း၊ ေရွာက္ခြမ္း)၊ ဝၿဖီး ကို ရၿဖီး
ကို ေျပာဆိုကတ္စြာတိ တြိရေရ။ ဧေဝါဟာရတိမာ ဝၿဖီး ကို ရၿဖီး လို႔ ေျပာေရအတိုင္း ရီးကတ္စြာ
ကလဲြလို႔ တျခားေဝါဟာရတိစြာ အေျပာသက္သက္နန္႔ အနီက်နီစြာတြိရေရ။ အမွန္က ရၿဖီးဆိုစြာ ေဂါင္းၿဖီးကတဆင့္စကားသံေျပာင္းလဲလာစြာျဖစ္ေတ။ေဂါင္းၿဖီးကနီပမာ ဝၿဖီး၊ ဝၿဖီး က နီပနာ ရၿဖီး ျဖစ္လာစြာရာ။ ရခိုင္စကားသံတိထဲမာ ဥ၊ဦးေဂါင္း၊နန္႔ ေဂါင္း နီရာတိမာ ဝ ကို ထည့္ေျပာကတ္ေတအတြက္ေဂါင္းၿဖီးကနီ ဝၿဖီး ျဖစ္လာစြာျဖစ္ေတ။ ရခုိင္စကားတိထဲမာ ဥတင္း
ကို ဝတင္း၊ ဦးပုသ္ ကို ဝပုတ္၊ ဦးထုပ္(ေဂါင္းခ်ဳပ္) ကိုဝထုပ္၊ ဦးရာဇ္ ကို ဝရာဇ္ လို႔ အစဥ္မလာ ေျပာကတ္စြာတိကို ၾကည့္ေက သိႏိုင္ပါေရ။
ရခိုင္စကားသံတိေရ ရသံ ကနီပနာ ယသံနန္႔ လသံ ဖက္ကို ေဖာက္ျပန္ျခင္းနန္႔ ရသံ နန္႔ ဝသံရို႕အျပန္အလွန္ ဆက္ႏြယ္ေျပာဆိုျခင္းတိ ဟိေရပိုင္ လသံ(လဧ့အသံ)ကို ယသံ(ယွသံ၊ခ်သံ၊
သွ်သံ) နန္႔ေျပာဆိုကတ္စြာတိေလ့တြိရေရ။ အကြ်န္ရို႕ရခိုင္လူမ်ိဳးတိေရ အလ်ား ကို အယား၊ အ
လ်င္ ကို အယင္၊ေလ်ာ့ ကို ေယာ့၊ လ်က္ဆား ကို ယက္ဆား၊ အလ်င္း ကို အယွင္း(အခ်င္း)၊ လွ်ံ
ကို ယွံ(ခ်ံ) ၊ ေလ်ာက္ ကို ေယွာက္(ေခ်ာက္)၊ လွ်ပ္ ကို ယွပ္(ခ်က္) ဆိုပနာ အစဥ္အလာေျပာ
ကတ္စြာတိ ဟိပါေရ။
ေခတ္ရီစီးေၾကာင္းတိ ေျပာင္းလဲလာေရပိုင္ ဘာသာစကားတိေလ့ ေျပာင္းလဲတတ္စြာကားအမွန္
ပင္ ျဖစ္ေတ။ ေကာင္းမြန္ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳတိ(သို႔မဟုတ္) ပေရာဂမပါေရ ေျပာင္းလဲမွဳတိကို ႀကိဳဆိုသင့္ေရပိုင္တျခားဘာသာစကားတစ္ခုဧ့ပေရာဂေၾကာင့္ေဖာက္ျပန္လာေရဘာသာစကား
တိကိုရခိုင္စာပီေလာကသား အားလံုး ဝိုင္းဝန္းဆန္႔က်င္ကတ္ဖို႔လိုပါေရ။ ေယမွေလ့ ရခိုင္စာပီကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးရာေရာက္ပနာ အကြ်န္ရို႕ ခ်စ္ေတ ရခိုင္စာပီေလ့ေသာ့ အဆင့္အတန္းမြီလာပါလိေမ။
ခိုင္မင္းဇံ(ရခိုင္ျပည္)
အက်ြန္ရို့တိစာသင္ခရခာဆိုေဂ
ReplyDeleteအားလံုးဗမာစာတိျဖစ္လို့
ေျပာေဂလဲ ရခိုင္စဂါးသံုးခြန္းမာ
ဗမာစဂါးတခြန္းမဟုက္ေကလဲ့သင့္
တဖဲ့ေယွေလာက္တာလဲသင့္
ကတ္ပါလာပါေရ
ယင္းပိုင္ေအာက္ခ်ီးစဂါးကတ္ပါလာ
ေစာ္တိဂိုအက်ြန္ရို့တိဂိုအျပစ္ပံုသွ်လို့လဲသင့္မရပါ
ဇာျဖစ္လို့လဲဆိုေဂ စာနာင့္စဂါးဂေစာ္ဆက္စပ္
နိန္ပါလို့ ရာျဖစ္ပါေရ
ေယေဂလဲ့အဂုလံုူး၀လဲေအာကမခ်ီးသဂါး
ေအာက္ခ်ီးလီသံဂိုမသံုးပါယာ
ဇာျဖသ္လိုပလဲဆိုေဂ၇ခိုင္ပညာတတ္တိက
ရခိုင္စာနာငမ့ဗမာစာဂိုခြဲပနာရိီးျပပီးနိန္ဂတ္လို့ပါ
အက်ြန့္ရို့တိလိလာပါလို့